WELLINGTON, Yeni Zelanda — Chatham Adası’nın rüzgarlı sahilinde, Yeni Zelanda anakarasının yaklaşık 500 mil doğusunda, kalın çeneli, neşeli bir adamın heykeli duruyor, bakışları önünde uzanan uçsuz bucaksız denize sabitlenmiş durumda.
Anıt, adanın yerli Polinezyalı sakinleri olan Moriori halkının son “tam kanlı” üyesi olarak onlarca yıldır mitolojikleştirilen Tommy Solomon’u onurlandırıyor. Bugün pek çok Yeni Zelandalı, 1933’te vefat eden Süleyman’ı yok olmaya doğru sürüklenen bir kültürün hayatta kalan son kişisi olarak hatırlıyor.
Olmaması dışında.
Bay Solomon’un ölümünden sonra, en azından kısmi Moriori mirasına sahip birkaç yüz kişi kaldı. Takip eden on yıllar boyunca, çocuklara okulda Moriori’nin baskın Yerli grup olan Maori’den daha aşağı olduğu öğretilen bir ülkede kültürel marjinalleşmeden kurtuldular. Ve şimdi kendilerini gelişen bir yerli halk olarak ulusal bilinçte kurmak için savaşıyorlar.
Bir Moriori yaşlısı olan Elaine Goomes, Yeni Zelanda Parlamentosu Moriorilerin uğradığı tarihi adaletsizlikler konusunda bir anlaşmayı onayladığında rahatladı. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
19. yüzyılda Moriori halkının tarihi hesaplarını yazan bir Moriori atası olan Hirawana Tapu’nun bir tablosu. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Geçen yıl Yeni Zelanda Parlamentosu Moriorilerin uğradığı tarihi adaletsizlikler konusunda bir anlaşmayı onayladığında bir dönüm noktası geldi. Hükümet, gruba 18 milyon Yeni Zelanda doları (12,3 milyon dolar) ödemeyi, bir dizi mülkü devretmeyi ve şu anda Moriori olarak tanımlanan yaklaşık 2.000 kişi için önemli olan kültürel alanlar üzerinde bir dereceye kadar kontrol sağlamayı kabul etti.
Morioriler arasında Rekohu olarak bilinen Chatham Adası’ndan başkent Wellington’a seyahat eden bir yaşlı olan Elaine Goomes, “Bu aşamaya, böyle bir övgü göreceğimizi hiç düşünmemiştim” dedi. . “Yeni bir gün. ”
Moriori’nin tarihi, barışçıl izolasyon ve şiddetli boyun eğdirme tarihidir.
Kökenleri tartışma konusu olmuştur. Grubun sözlü tarihine göre, Moriori neredeyse bin yıl önce Polinezya’dan Chatham Adası’na ve çevresindeki adacıklara doğrudan seyahat etti. Moriori efsanesine göre Maori kaşifleri, onlara yalnızca yüzyıllar sonra katıldı.
Küçük nüfusları ve Chatham Adası’nın küçük boyutu nedeniyle Morioriler arasında pasifist bir kültür gelişti. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Bununla birlikte, bazı arkeologlar, Moriori’nin, belki de 1500 civarında, Yeni Zelanda anakarasından Chatham Adaları’na seyahat eden ardışık Maori gruplarından geldiğini iddia ediyor.
Tartışmasız olan şey, Moriori’nin adalarda yaşadığı yüzyıllar boyunca ayrı bir kültür geliştirdiğidir.
Bazı önde gelen Maori bilim adamları, Moriori dilinin Maori dilinin bir lehçesi olduğunu iddia etse de, Moriori, kendi dillerindeki kelimelerin yaklaşık yüzde 70’inin Maori muadillerinden farklı olduğunu belirtiyor.
Belki de daha önemlisi, Moriori’nin pasifizm kültürüydü. Bu gelenek, kısmen Chatham Adaları’nın küçük boyutu ve grubun 18. yüzyılda yaklaşık 2.000 kişiye ulaşan küçük nüfusu nedeniyle gelişti. Nunuku Yasası olarak bilinen bir inanç, Moriori’nin kesinlikle sınırlı koşullar dışında şiddet kullanması durumunda bağırsaklarının çürüyeceğine inanıyordu.
Chatham Adası’nda toplanan kayalar, Moriori’nin barış mirasına bir övgü olan Kopinga Marae gerekçesiyle düzenlenmiştir. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Pasifizm, coğrafyacı ve tarihçi Jared Diamond tarafından kaleme alınan “Silahlar, Mikroplar ve Çelik” ve romancı David Mitchell tarafından kaleme alınan “Bulut Atlas” gibi kitaplarda kronikleşen Moriorilerin uğradığı tarihsel adaletsizliklerin merkezinde yer alır. .
Moriori, Avrupalıların 1791’de adalara gelip yanlarında hastalıkları ve zararlıları getirdikleri ve şiddetli tartışmalardan sonra, acımasız çatışmalardan kaçan iki Maori kabilesinin 1835’te gelmesiyle geleneğe bağlı kaldılar. Morioriler tarafından beslenmelerine ve karşılanmalarına rağmen , iki kabile adalar üzerinde hak iddia etmeye çalıştı.
Tommy Solomon’un torunu ve hükümetle yeni tamamlanan anlaşma görüşmelerinde Moriori baş müzakerecisi olan Maui Solomon, ardından gelenleri soykırım olarak nitelendiriyor. 300’den fazla insan öldürüldü ve geri kalanı Maoriler tarafından köleleştirildi. Daha sonra birçoğunun, Moriori’nin derin umutsuzluktan kaynaklanan hastalık kelimesi olan kongenge’den öldüğünü söyledi.
Maui Solomon, Chatham Adası’ndaki büyükbabası Tommy Solomon’un heykelinin yanında bir karaki veya Moriori duası okuyor. Bu karaki, genç bir adam yetişkinliğe girdiğinde ataların kutsamalarını çağırır.
1870’e kadar sadece 100 Moriori kaldı. O yıl, mülk anlaşmazlıklarını çözmek için kurulan bir hükümet mahkemesi, Chatham Adası’ndaki arazinin yüzde 97’sini Moriori’yi “fethetmesi” temelinde Maori kabilelerinden birine verdi.
Sonraki yüzyılda, Moriorilerle ilgili mitler ortaya çıktı. Eğitim Bakanlığı yayınları, Moriori’nin başlangıçta Yeni Zelanda’nın ana adalarında yaşadığı ve daha gelişmiş Maoriler tarafından itildiğine dair artık çürütülmüş fikri destekledi. Hikaye, Avrupalıların Maori’yi sömürgeleştirmesini haklı çıkarmak için kullanıldı ve onları yalnızca bir yerleşimci dalgası olarak tasvir etti.
2004 yılında ölen Yeni Zelanda’nın en önde gelen tarihçisi Michael King, “Yeni Zelanda’da hiç kimse – ve dünyanın başka yerlerinde çok az kişi – Moriori’ye yığılan kadar şiddetli ve zarar verici bir grup iftirasına maruz kalmamıştır. ”
Maui Solomon, çocukken sosyal bilgiler öğretmeni tarafından kendisine farklı bir Moriori kültürünün bir kurgu olduğunu söylediğini söyledi. “Birçok insanımız yüzünü Moriori kimliğinden çevirdi çünkü bu bir acı, incinme ve kafa karışıklığı kaynağıydı” dedi.
Chatham Adası’ndaki kopi ağaçlarındaki antik Moriori oymaları. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Moriori petroglifleri Chatham Adası’ndaki bir mağarada. Morioriler, adada yaşadıkları yüzyıllar boyunca ayrı bir kültür geliştirdiler. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Tommy Solomon heykelinin dikilmesi, küçük bir kültürel rönesansın başlangıcı oldu. Grubun ana temsilci organı olan Hokotehi Moriori Trust, geleneksel şarkılar ve hikayeler yayınlamak ve bir Moriori dili öğrenme uygulaması üretmek için müzisyenler, yazarlar ve yazılım tasarımcılarıyla birlikte çalıştı.
Birçok Moriori, hükümet anlaşmasının bu rönesansı güçlendireceğini ve Yeni Zelanda’nın beş milyonluk nüfusunun yüzde 17’sini oluşturan Maori ile birlikte Yerli kimliklerini doğrulamaya yardımcı olacağını umuyor. Maori ile anlaşma müzakerelerinden sorumlu hükümet bakanı Andrew Little, Parlamentoda yaptığı açıklamada, anlaşmanın “Yeni Zelanda’nın geri kalanı da dahil olmak üzere dünyanın geri kalanına Moriori’nin gururlu bir halk olduğunu hatırlatan bir canlanma yolculuğuna başladığını” söyledi. ”
Maori kabilesi Ngati Mutunga’nın liderliği Chatham Adası üzerinde münhasır yetki talep etmeye devam ettiği ve Moriori’de yapılacak değişikliklerin kendi yerleşimini etkileyebileceğinden korktukları için kısmen anlaşmanın başarılması yıllar aldı. Bugün Chatham Adaları’nda Avrupalı ve Yerli soyların bir karışımı olan yaklaşık 700 kişi yaşıyor.
Ana kasaba olan Waitangi’nin sakinleri. Bugün Chatham Adaları’nda Avrupalı ve Yerli soyların bir karışımı olan yaklaşık 700 kişi yaşıyor. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Ngati Mutunga’nın temsilci organının başkanı, bir röportaj talebine yanıt vermedi.
Maui Solomon, anlaşmanın daha da ileri gitmesini dilemekle birlikte, “müzakere ekibi ve halkımız, bu nesilde bir anlaşmaya varmak için elimizden gelen her şeyi yaptığımızdan memnun. Muhtemelen bu isteksiz hükümet taşından daha fazla kan çıkaramazdık. ”
Anlaşmanın Parlamentoda nihai onayına tanık olan Moriori öğrencisi Rahiri Makuini Edwards-Hammond, bunun uzun zamandır beklenen bir tanınma getireceğini söyledi.
Moriori atalarına atıfta bulunarak, “Kim olduğumuzu biliyoruz, neler yaşadığımızı biliyoruz, karapunamızın neler yaşadığını biliyoruz” dedi. “Fakat benim bakış açıma göre, her şeyden önce, bu nihayet diğer Maoriler, tauiwiler tarafından” -Yerli Yeni Zelandalılar- ve dünyanın dört bir yanındaki insanlar tarafından kabul edilebilecek bir şey. ”
Owenga köyünde bir iskele. Birçok Moriori, hükümet anlaşmasının Yerli kimliklerini doğrulamaya yardımcı olacağını umuyor. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Anıt, adanın yerli Polinezyalı sakinleri olan Moriori halkının son “tam kanlı” üyesi olarak onlarca yıldır mitolojikleştirilen Tommy Solomon’u onurlandırıyor. Bugün pek çok Yeni Zelandalı, 1933’te vefat eden Süleyman’ı yok olmaya doğru sürüklenen bir kültürün hayatta kalan son kişisi olarak hatırlıyor.
Olmaması dışında.
Bay Solomon’un ölümünden sonra, en azından kısmi Moriori mirasına sahip birkaç yüz kişi kaldı. Takip eden on yıllar boyunca, çocuklara okulda Moriori’nin baskın Yerli grup olan Maori’den daha aşağı olduğu öğretilen bir ülkede kültürel marjinalleşmeden kurtuldular. Ve şimdi kendilerini gelişen bir yerli halk olarak ulusal bilinçte kurmak için savaşıyorlar.
Bir Moriori yaşlısı olan Elaine Goomes, Yeni Zelanda Parlamentosu Moriorilerin uğradığı tarihi adaletsizlikler konusunda bir anlaşmayı onayladığında rahatladı. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
19. yüzyılda Moriori halkının tarihi hesaplarını yazan bir Moriori atası olan Hirawana Tapu’nun bir tablosu. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Geçen yıl Yeni Zelanda Parlamentosu Moriorilerin uğradığı tarihi adaletsizlikler konusunda bir anlaşmayı onayladığında bir dönüm noktası geldi. Hükümet, gruba 18 milyon Yeni Zelanda doları (12,3 milyon dolar) ödemeyi, bir dizi mülkü devretmeyi ve şu anda Moriori olarak tanımlanan yaklaşık 2.000 kişi için önemli olan kültürel alanlar üzerinde bir dereceye kadar kontrol sağlamayı kabul etti.
Morioriler arasında Rekohu olarak bilinen Chatham Adası’ndan başkent Wellington’a seyahat eden bir yaşlı olan Elaine Goomes, “Bu aşamaya, böyle bir övgü göreceğimizi hiç düşünmemiştim” dedi. . “Yeni bir gün. ”
Moriori’nin tarihi, barışçıl izolasyon ve şiddetli boyun eğdirme tarihidir.
Kökenleri tartışma konusu olmuştur. Grubun sözlü tarihine göre, Moriori neredeyse bin yıl önce Polinezya’dan Chatham Adası’na ve çevresindeki adacıklara doğrudan seyahat etti. Moriori efsanesine göre Maori kaşifleri, onlara yalnızca yüzyıllar sonra katıldı.
Küçük nüfusları ve Chatham Adası’nın küçük boyutu nedeniyle Morioriler arasında pasifist bir kültür gelişti. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Bununla birlikte, bazı arkeologlar, Moriori’nin, belki de 1500 civarında, Yeni Zelanda anakarasından Chatham Adaları’na seyahat eden ardışık Maori gruplarından geldiğini iddia ediyor.
Tartışmasız olan şey, Moriori’nin adalarda yaşadığı yüzyıllar boyunca ayrı bir kültür geliştirdiğidir.
Bazı önde gelen Maori bilim adamları, Moriori dilinin Maori dilinin bir lehçesi olduğunu iddia etse de, Moriori, kendi dillerindeki kelimelerin yaklaşık yüzde 70’inin Maori muadillerinden farklı olduğunu belirtiyor.
Belki de daha önemlisi, Moriori’nin pasifizm kültürüydü. Bu gelenek, kısmen Chatham Adaları’nın küçük boyutu ve grubun 18. yüzyılda yaklaşık 2.000 kişiye ulaşan küçük nüfusu nedeniyle gelişti. Nunuku Yasası olarak bilinen bir inanç, Moriori’nin kesinlikle sınırlı koşullar dışında şiddet kullanması durumunda bağırsaklarının çürüyeceğine inanıyordu.
Chatham Adası’nda toplanan kayalar, Moriori’nin barış mirasına bir övgü olan Kopinga Marae gerekçesiyle düzenlenmiştir. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Pasifizm, coğrafyacı ve tarihçi Jared Diamond tarafından kaleme alınan “Silahlar, Mikroplar ve Çelik” ve romancı David Mitchell tarafından kaleme alınan “Bulut Atlas” gibi kitaplarda kronikleşen Moriorilerin uğradığı tarihsel adaletsizliklerin merkezinde yer alır. .
Moriori, Avrupalıların 1791’de adalara gelip yanlarında hastalıkları ve zararlıları getirdikleri ve şiddetli tartışmalardan sonra, acımasız çatışmalardan kaçan iki Maori kabilesinin 1835’te gelmesiyle geleneğe bağlı kaldılar. Morioriler tarafından beslenmelerine ve karşılanmalarına rağmen , iki kabile adalar üzerinde hak iddia etmeye çalıştı.
Tommy Solomon’un torunu ve hükümetle yeni tamamlanan anlaşma görüşmelerinde Moriori baş müzakerecisi olan Maui Solomon, ardından gelenleri soykırım olarak nitelendiriyor. 300’den fazla insan öldürüldü ve geri kalanı Maoriler tarafından köleleştirildi. Daha sonra birçoğunun, Moriori’nin derin umutsuzluktan kaynaklanan hastalık kelimesi olan kongenge’den öldüğünü söyledi.
Maui Solomon, Chatham Adası’ndaki büyükbabası Tommy Solomon’un heykelinin yanında bir karaki veya Moriori duası okuyor. Bu karaki, genç bir adam yetişkinliğe girdiğinde ataların kutsamalarını çağırır.
1870’e kadar sadece 100 Moriori kaldı. O yıl, mülk anlaşmazlıklarını çözmek için kurulan bir hükümet mahkemesi, Chatham Adası’ndaki arazinin yüzde 97’sini Moriori’yi “fethetmesi” temelinde Maori kabilelerinden birine verdi.
Sonraki yüzyılda, Moriorilerle ilgili mitler ortaya çıktı. Eğitim Bakanlığı yayınları, Moriori’nin başlangıçta Yeni Zelanda’nın ana adalarında yaşadığı ve daha gelişmiş Maoriler tarafından itildiğine dair artık çürütülmüş fikri destekledi. Hikaye, Avrupalıların Maori’yi sömürgeleştirmesini haklı çıkarmak için kullanıldı ve onları yalnızca bir yerleşimci dalgası olarak tasvir etti.
2004 yılında ölen Yeni Zelanda’nın en önde gelen tarihçisi Michael King, “Yeni Zelanda’da hiç kimse – ve dünyanın başka yerlerinde çok az kişi – Moriori’ye yığılan kadar şiddetli ve zarar verici bir grup iftirasına maruz kalmamıştır. ”
Maui Solomon, çocukken sosyal bilgiler öğretmeni tarafından kendisine farklı bir Moriori kültürünün bir kurgu olduğunu söylediğini söyledi. “Birçok insanımız yüzünü Moriori kimliğinden çevirdi çünkü bu bir acı, incinme ve kafa karışıklığı kaynağıydı” dedi.
Chatham Adası’ndaki kopi ağaçlarındaki antik Moriori oymaları. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Moriori petroglifleri Chatham Adası’ndaki bir mağarada. Morioriler, adada yaşadıkları yüzyıllar boyunca ayrı bir kültür geliştirdiler. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Tommy Solomon heykelinin dikilmesi, küçük bir kültürel rönesansın başlangıcı oldu. Grubun ana temsilci organı olan Hokotehi Moriori Trust, geleneksel şarkılar ve hikayeler yayınlamak ve bir Moriori dili öğrenme uygulaması üretmek için müzisyenler, yazarlar ve yazılım tasarımcılarıyla birlikte çalıştı.
Birçok Moriori, hükümet anlaşmasının bu rönesansı güçlendireceğini ve Yeni Zelanda’nın beş milyonluk nüfusunun yüzde 17’sini oluşturan Maori ile birlikte Yerli kimliklerini doğrulamaya yardımcı olacağını umuyor. Maori ile anlaşma müzakerelerinden sorumlu hükümet bakanı Andrew Little, Parlamentoda yaptığı açıklamada, anlaşmanın “Yeni Zelanda’nın geri kalanı da dahil olmak üzere dünyanın geri kalanına Moriori’nin gururlu bir halk olduğunu hatırlatan bir canlanma yolculuğuna başladığını” söyledi. ”
Maori kabilesi Ngati Mutunga’nın liderliği Chatham Adası üzerinde münhasır yetki talep etmeye devam ettiği ve Moriori’de yapılacak değişikliklerin kendi yerleşimini etkileyebileceğinden korktukları için kısmen anlaşmanın başarılması yıllar aldı. Bugün Chatham Adaları’nda Avrupalı ve Yerli soyların bir karışımı olan yaklaşık 700 kişi yaşıyor.
Ana kasaba olan Waitangi’nin sakinleri. Bugün Chatham Adaları’nda Avrupalı ve Yerli soyların bir karışımı olan yaklaşık 700 kişi yaşıyor. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri
Ngati Mutunga’nın temsilci organının başkanı, bir röportaj talebine yanıt vermedi.
Maui Solomon, anlaşmanın daha da ileri gitmesini dilemekle birlikte, “müzakere ekibi ve halkımız, bu nesilde bir anlaşmaya varmak için elimizden gelen her şeyi yaptığımızdan memnun. Muhtemelen bu isteksiz hükümet taşından daha fazla kan çıkaramazdık. ”
Anlaşmanın Parlamentoda nihai onayına tanık olan Moriori öğrencisi Rahiri Makuini Edwards-Hammond, bunun uzun zamandır beklenen bir tanınma getireceğini söyledi.
Moriori atalarına atıfta bulunarak, “Kim olduğumuzu biliyoruz, neler yaşadığımızı biliyoruz, karapunamızın neler yaşadığını biliyoruz” dedi. “Fakat benim bakış açıma göre, her şeyden önce, bu nihayet diğer Maoriler, tauiwiler tarafından” -Yerli Yeni Zelandalılar- ve dünyanın dört bir yanındaki insanlar tarafından kabul edilebilecek bir şey. ”
Owenga köyünde bir iskele. Birçok Moriori, hükümet anlaşmasının Yerli kimliklerini doğrulamaya yardımcı olacağını umuyor. Kredi. . . The New York Times için Cornell Tukiri